ไวษณพนิกาย

นิกายนี้นับถือ พระวิษณุ ว่าเป็นเทพเจ้าองค์สูงสุด โดยนับถือปางต่างๆ ทั้ง 10 ปางของพระวิษณุ (หรือพระนารายณ์ 10 ปาง) ที่อวตารจุติ เทพีลักษมีมเหสีของพระวิษณุ พญาครุฑพาหนะของพระวิษณุและหนุมานวานรเทพ ซึ่งเชื่อว่าได้ช่วยเหลือพระราม (ในรามเกียรติ์) ในการรบกับราวณะ (ทศกัณฐ์) ผู้นับถือศาสนาฮินดูลัทธิไวษณวะจึงให้การเคารพนับถือ รอยเจิมที่หน้าผากของชาวฮินดูเป็นจุจ 3 จุด เป็นเครื่องหมายแสดงถึงการเคารพพระวิษณุ ชาวฮินดูภาคใต้ของอินเดียทาร่างกายของตนไว้เพื่อแสดงถึงนิกายที่ตนนับถือ

นิกายไวษณวะ นี้มีอิทธิพลมากที่สุดในอินเดียภาคเหนือ และในบริเวณชายฝั่งทะเลตะวันตกของนครบอมเบย์ การเคารพพระวิษณุหรือพระนารายณ์มีแนวโน้มทางปฏิบัติตาม ลัทธิภักดี (การเสียสละ) มากกว่าการ เข้าฌาน (ซึ่งเป็นแนวทางปฏิบัตของลัทธิไศวะ) โดยทั่วๆไปในลัทธิไวษณวะมีเป้าหมายเพื่อสร้างความอุดมสมบูรณ์ให้กับชีวิต ไม่มีการใช้ชีวิตสัตว์บูชา พระวิษณุมีความเชื่อมั่นในการดำรงชีวิตในแนวทางที่ดี ลัทธินี้มีความเห็นตรงกันข้ามกับลัทธิสอนการบำเพ็ญตบะเพื่อความหลุดพ้นของไศวะนิกาย

นิกายไวษณวะ แบ่งย่อยๆ เป็นอีกหลายนิกายด้วยกัน เช่น นิกายรามาณุช เป็นนิกายสถาปนาโดย รามาณุช ซึ่งเป็นพราหมณ์ทางภาคใต้ของชาวอินเดีย ท่านผู้นี้ไม่ยอมเชื่อเรื่อง ลัทธิเอกนิยมสมบูรณ์ (Absolute Monism) ของสำนัก สังคาราจริยะ โดยสอนปรัชญาแห่งการเสียสละเพื่อพระเจ้า นิกายนี้ปฏิเสธเรื่องการแบ่งชนชั้นวรรณะ แล้วยืนยันว่าผู้ที่ให้การเคารพต่อพระวิษณุโดยการภักดี จะทำให้ระบบวรรณะในสังคมของอินเดียสลายตัว และพระเจ้าย่อมทรงพอพระทัยในการไม่มีระบบชนชั้นอยู่ในบรรดาผู้ที่ให้ความนับถือพระองค์ อิทธิพลคำสอนของรามาณุชส่วนใหญ่มีเฉพาะบริเวณภาคใต้ของอินเดีย รามาณุชถึงแก่กรรมในศตวรรษที่ 12 แต่สาวกของเขาชื่อ รามานัดดา ได้ปรับปรุงคำสอยของรามาณุชเผยแพร่ในอินเดียภาคเหนือ

นักปฏิรูปนิกายไวษณวะอีกท่านและจัดตั้งนิกายขึ้นมาอีกนิกายหนึ่ง คือ มธวะจริยะ เป็นพราหมณ์อยู่ในบริเวณชายฝั่งมาลาบาร์ อิทธิพลคำสอนของท่านผู้นี้มีมากในบริเวณใต้สุดของอินเดีย ท่านผู้นี้สอนถึง สภาพความเป็นจริงของแต่ละบุคคล (ชีวาตมัน) กับเรื่อง วิญญาณสูงสุด (ปรมาตมัน) และสอนว่าวิญญาณทั้ง 2 นี้ ไม่สามารถรวมเข้ากันได้ คำสอนของท่านผู้นี้คล้ายกับคำสอนในศาสนาคริสต์ มัธวะจริยะสนับสนุนเรื่องระบบชั้นวรรณะของฮินดู แต่คำสอนของเขาในเรื่อง ทวิสภาวะ (Daulity) คือสภาพของชีวาตมันกับปรมาตมัน ได้รับความนิยมมากในบรรดาชนวรรณะต่ำของสังคมอินเดีย

ในแคว้นแบงกอล มีศาสดาในลัทธิไวษณวะอีกท่านหนึ่งชื่อ ไชยธัญญะ ท่านผู้นี้เกิดในศตวรรษที่ 14 เป็นผู้ที่สนับสนุนลัทธิภักดีและนับถือ พระกฤษณะ ซึ่งเป็นปางที่ 8 ของพระวิษณุอวตารลงมาจุติเป็นสารถีรถศึกให้ พระอรชุน ในมหากาพย์ มหาภารตะ การที่ศาสดาผู้นี้เคารพพระกฤษณะทำให้ท่านผู้นี้สนับสนุนลัทธิ รัฐ-กฤษณะ ซึ่งเป็นลัทธิของความสัมพันธ์ระหว่างวิญญาณกับพระเจ้า

อิทธิพลในคำสอนของไชยธัญญะไม่เพียงมีอยู่ในแคว้นแบงกอลเท่านั้น ในวิหารแห่งชคันนาธในรัฐโอริสสา ซึ่งครั้งหนึ่งไชยธัญญะเคยพำนักอยู่ ที่นี่เต็มไปด้วยอิทธิพลของไชยธัญญะ ในมธุราบ้านเกิดของพระกฤษณะและเป็นบ้านของลัทธิรัฐกฤษณะก็อยู่ภายใต้อิทธิพลคำสอนของไชยธัญญะเช่นกัน

มีนิกายในลัทธิไวษณวะอีกนิกายหนึ่งชื่อนิกาย มหาราชา เป็นนิกายขยายความลัทธิรัฐ-กฤษณะให้ก้าวหน้ายิ่งขึ้น นิกายนี้สถาปนาโดย วัลภาจริยะ นิกายนี้นับถือบุคคลที่เรียกว่ามหาราชา โดยเชื่อว่าคือผู้มีชีวิตของพระกฤษณะอยู่ในพระองค์ ต่อมาสวามีนารายณ์ปรับปรุงนิกายนี้ให้ก้าวหน้ายิ่งขึ้น

ถึงแม้ว่าลัทธิหรือนิกายไวษณวะจะแบ่งย่อยๆ ออกเป็นอีกหลายนิกายก็ตาม แต่ก็มีจุดร่วมอยู่ด้วยกัน ในเรื่องการนับถือ พระวิษณุ หรือ พระนารายณ์สิบปาง เป็นเทพเจ้าสูงสุด ลัทธิไวษณวะเกิดขึ้นมาเมื่อประมาณ พ.ศ.1300 ผู้สถาปนาลัทธิอันยิ่งใหญ่นี้คือ นาถมุนี

อ่านเรื่อง "พระวิษณุ" เพิ่มเติมได้ที่นี่