พระพิฆเณศ ตำนานพระพิฆเนศว์ การเดินทางแสวงบุญ โบสก์พราหมณ์เสาชิงช้า

พระพิฆเนศ ตำนานเทพฮ็อต!!!
ขอขอบคุณ : หนังสือพิมพ์ข่าวสด

ในยุคที่คนไทยไขว่คว้าหาที่พึ่งทางใจ พระพิฆเนศ เป็นเทพยอดนิยมที่ได้รับการสักการะบูชาอย่างกว้างขวาง...

พระพิฆเณศ หรือ พระพิฆเนศวร เป็นเทพในศาสนาฮินดูหรือพราหมณ์ นับถือว่าเป็นเทพเจ้าแห่งความรอบรู้ เป็นผู้มีปัญญาเป็นเลิศ ปราดเปรื่องในศิลปวิทยาทุกแขนง เป็นเทพแห่งการขจัดอุปสรรคความขัดข้อง

คนไทยถือว่าพระพิฆเนศเป็นเทพองค์สำคัญในการประกอบพิธีกรรมต่างๆ คาดว่า รับมาจากศาสนาพราหมณ์ที่ถือพระพิฆเนศเป็นเทพองค์แรกที่ต้องบูชาก่อนเริ่มพิธีใดๆ

ส่วนความนิยมในการจัดสร้างและนำพระพิฆเนศมาคล้องคอบูชา เริ่มต้นฮิตในระดับเป็นกระแส เมื่อไม่นานมานี้

พระพิฆเนศอยู่คู่กับคนไทยมาช้านาน เห็นได้จากการพบรูปสลักพระพิฆเนศในเทวสถานตามเมืองต่างๆ ทั่วประเทศไทย

ตามตำนาน พระพิฆเณศว์เป็นโอรสของพระอิศวรและพระอุมาเทวี มีรูปกายเป็นมนุษย์ มีเศียรเป็นช้าง

ตำนานหนึ่งของพระพิฆเนศ คือ ปราชญ์ที่ใช้งาส่วนที่หัก จาร หรือเขียนเรื่อง "มหาภารตยุทธ" วรรณคดีสำคัญของอินเดียโบราณ ลงในใบลาน ตามคำบอกเล่าของฤาษีวยาสะ ทำให้ได้รับความเคารพนับถือ ในฐานะผู้ประสาทความรู้ทางอักษรศาสตร์

ทำให้เชื่อกันว่า เด็กหรือผู้ที่จะเริ่มเรียนหนังสือหรือจะเข้าสอบ ต้องไหว้พระพิฆเนศเสียก่อน

ความเป็นมาของพระพิฆเนศเป็นอย่างไร? และทำไมพระพิฆเนศจึงเป็นที่เคารพบูชาของคนอินเดีย และชาวเอเชียในที่อื่นๆ รวมถึงในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หรืออุษาคเนย์? ... ไมเคิล ไรท์ - Michael Wright นักเขียนนักวิชาการ ได้เขียนไว้อย่างลึกซึ้งมีชีวิตชีวา ในหนังสือจากเครือมติชน ศิลปวัฒนธรรมฉบับพิเศษ "พระพิฆเนศ มหาเทพฮินดู ชมพูทวีป และอุษาคเนย์" จัดพิมพ์ครั้งที่ 2 และเป็นฉบับปรับปรุงใหม่

มีรายละเอียดที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง...

พร้อมกันนั้น ไมเคิล ไรท์ ยังได้เล่าถึงวิวัฒนาการล่าสุดของแวดวงผู้นับถือพระพิฆเนศในอินเดีย ศรีลังกา และอุษาคเนย์ ที่รวมถึงประเทศไทยอีกด้วย มีสาระสำคัญบางตอนดังนี้...

ใน 300-400 ปีที่ผ่านมา ทางอินเดียคิดพระพิฆเนศปางใหม่ๆ ขึ้นมา เช่น "ทารกะคณบดี" ( ทารกนอนแป, ออกคลาน) , "สายาสนคณบดี" (นอนเล่น), "สังคีตคณบดี" (เล่นดนตรี) และ "ยาตราคณบดี" (เดินทางแสวงบุญ)

ปางเหล่านี้ไม่ค่อยมีตำนานรองรับ แต่ก็สวยงาม จึงเป็นที่นิยมแพร่หลายมากในอินเดีย แต่ไม่เคยปรากฏในศิลปะอุษาคเนย์แต่โบราณ

นอกจากนี้ ชาวอินเดียสมัยใหม่ยังหลงใหลกับศิลปะ "เหมือนจริง" (Realistic) ของตะวันตก จึงเริ่มผลิตเทวรูปพระพิฆเนศที่ "เหมือนจริง" จนคนที่มีรสนิยมสูงมักติว่า "ฉูดฉาดหรูหราบาดตา"

แต่ประชาชนโดยทั่วไปนิยมชมชอบและศรัทธาเทวรูปแบบใหม่นี้ เพราะเป็นสัญลักษณ์ของความมั่งคั่งหรูหราที่เขาปรารถนาในชีวิตแร้นแค้นยากไร้ ซึ่งก็น่าจะเป็นธุระของพระพิฆเนศที่จะบำบัดแก้ไขให้ดีขึ้น จนทุกวันนี้พระพิฆเนศยังเป็นที่พึ่งของชนทุกชั้น บริษัทมหาเศรษฐีถ่ายภาพยนตร์ในกรุงมุมไบกราบไหว้บูชาเทวรูปหรูดังกล่าวมาแล้ว โรงแรมใหญ่ยังจ้างช่างสลักทำเทวรูปไว้ต้อนรับแขกในห้องโถง

ชาวบ้านเมื่อแล้งก็ช่วยกันจัดแห่พระพิฆเนศขอฝน... วิทยาลัยนาฏศิลป์ตั้งเทวรูปที่โคนต้นไทรข้างทางเข้า... ครูและศิษย์จะได้ไหว้เมื่อเดินทางเข้า-ออก และหนุ่มสาวที่มีอะไรในใจต่อกันก็มักมาขอพรท่าน ก่อนจะกล้าเผยให้ผู้ใหญ่รู้

ประเทศสยามได้สืบทอดศาสนาพราหมณ์ (ฮินดู) ตลอดจนมาถึงปัจจุบัน ทั้งในพิธีกรรมและความเชื่อบางอย่างของชาวบ้านและในสถาบันพราหมณ์พระราชพิธี

ที่ เทวสถานโบสถ์พราหมณ์ (เสาชิงช้า) ซึ่งรัชกาลที่ 1 โปรดให้สร้างขึ้นมาสำหรับพระนคร ก็ยังรักษาเทวรูปเก่าแก่สำคัญๆ และประกอบพิธีกรรมตามประเพณีโบราณ พร้อมทั้งขับเพลงสวดสรรเสริญพระเป็นเจ้าต่างๆ ทั้งภาษาทมิฬและภาษาสันสกฤต

ใน สถานพระพิฆเนศ (โบสถ์กลาง) ประดิษฐานเทวรูปพระพิฆเนศที่สง่างามหลายยุคหลายสมัย

ในรัชกาลที่ 1 ถึง 4 โบสถ์พราหมณ์สำหรับพระนครนี้ได้ผลิต "ตำราภาพเทวรูปฯ" จำนวนหนึ่ง ประกอบด้วย ภาพพระพิฆเนศหลายปาง ซึ่งน่าจะคัดลอกจากตำราเก่าสมัยอยุธยาเป็นส่วนใหญ่

ตำราภาพสมัยรัตนโกสินทร์เหล่านี้ปัจจุบันรักษาไว้ที่หอสมุดแห่งชาติ

"วัดแขก" ถนนสีลม สร้างขึ้นมาในสมัยรัชกาลที่ 5 โดยพ่อค้าชาวอินเดียใต้ มีชื่อเป็นภาษาทมิฬว่า "ติรุมาริยัมมันโกยิล" และภาษาไทยว่า "วัดพระศรีมหาอุมาเทวี" ปราสาทประธานเป็นที่สถิตของพระนางอุมา ปราสาทซ้าย-ขวาประดิษฐานพระบุตรของพระนาง คือขันธกุมารและพระพิฆเนศ

"วัดแขก" ถนนสีลมเป็นตัวอย่างเทวสถานฮินดูแบบอินเดียใต้ ที่น่าสนใจคือ ผู้อุปถัมภ์วัดนี้ส่วนใหญ่เป็นคนไทยชนชั้นกลางในเมือง ไม่ใช่ชาวทมิฬเสียแล้ว...ชาวทมิฬที่เข้ามาสมัยรัชกาลที่ 5 ส่วนใหญ่กลายเป็นคนไทย-พุทธจนจับไม่ถูก เว้นแต่ผิวคล้ำเนียนงาม นามสกุล และการไม่ยอมกินเนื้อโค

ความเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมนี้เกิดภายในระยะเวลาไม่ถึง 100 ปี!!

ในรัชกาลที่ 6 มีการประดิษฐ์หัวโขนใหม่ ขึ้นหัวพระพิฆเนศที่งามสง่าเหมือนของเดิม ทั้งๆ ที่ไม่มี "ของเดิม" เหลือให้เห็น

ด้านสถาบันทางศิลปวัฒนธรรมของไทยมีหลายแห่งเลือกพระพิฆเนศเป็นสัญลักษณ์ เช่น ตรากรมศิลปากร และเทวรูปหน้าโรงละครแห่งชาติ

ฝ่ายเอกชนนั้น ในยุคสมัยใหม่ที่กำลังเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วน่าสะพรึงกลัว มีหลายคนอยากย้อนกลับไปยึดเหนี่ยวกับวัฒนธรรมอดีต

บางท่านคิดอาศัยพระพิฆเนศเป็นสื่อ เช่น นายทุนบางคนสร้างเทวรูปพระพิฆเนศให้เฝ้าประตูทางเข้าบริษัท โรงงาน หรือ หมู่บ้าน

เทวรูปเหล่านี้มีลักษณะย้อนหลังสู่อดีต, ไม่มีการประดิษฐ์คิดใหม่ ดังนี้เป็นที่น่าเชื่อว่าพระพิฆเนศยังมีพลังในการเชื่อมโยงระหว่างอดีตและปัจจุบัน...

ขอขอบคุณ : หนังสือพิมพ์ข่าวสด