“สวยไปหมดทุกชิ้น นึกไม่ถึงว่าชาวบ้านจะทำได้สวยขนาดนี้”

“ให้อนุรักษ์ผลงานเหล่านี้ไว้ ซึ่งเป็นผลงานที่หาดูได้ยากมาก”   

นี่คือพระราชดำรัส ของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ที่พระราชทานแก่อาจารย์ชรวย ณ สุนทร เจ้าของสถานที่ เมื่อครั้งเสด็จเป็นการส่วนพระองค์ไปทอดพระเนตรบ้านสร้างสรรค์หัตถกรรม ๑๐๐ อัน ๑๐๐๐ อย่าง เมื่อวันพุธที่ ๑๙ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๔๐ และเสด็จเป็นการส่วนพระองค์อีกหลายครั้ง ยังความปลาบปลื้มปีติมาสู่ครอบครัว ณ สุนทร อย่างหาที่สุดมิได้ และพร้อมที่จะปฏิบัติตามพระราชเสาวนีย์ทุกประการ เพราะอาจารย์ชรวย ณ สุนทร เป็นผู้สะสมและอนุรักษ์ศิลปหัตถกรรมล้านนาเหล่านี้มาช้านานแล้วด้วยใจรัก และมุ่งหวังจะอนุรักษ์ไว้เพื่อให้คนทั่วไปได้เข้ามาศึกษาเป็นวิทยาทาน ซึ่งเป็นที่มาของบ้าน ๑๐๐ อัน ๑๐๐๐ อย่างในปัจจุบัน

บ้าน ๑๐๐ อัน ๑๐๐๐ อย่าง ตั้งอยู่ที่ตำบลหารแก้ว อำเภอหางดง ห่างจากตัวเมืองเชียงใหม่ประมาณ ๑๗ กิโลเมตร เป็นอาคาร ๓ หลัง ที่ได้ดัดแปลงเป็นเรือนไทยล้านนา เป็นเรือนอนุรักษ์ของโบราณ เครื่องปั้นดินเผา ไม้แกะสลัก อันเป็นมรดกล้ำค่าของล้านนา โดยแบ่งออกเป็น ๒ ส่วน คือส่วนหน้าเป็นสถานที่จำหน่ายผลิตภัณฑ์หัตถกรรม และส่วนหลังเป็นที่ตั้งศิลปหัตถกรรมอันทรงคุณค่าหายากชิ้นเอก ๆ จำนวนมากกว่า ๑,๐๐๐ ชิ้น จัดแยกประเภทและตกแต่งอย่างสวยงาม เป็นเสมือนพิพิธภัณฑ์ที่เปิดให้ผู้สนใจเข้าเยี่ยมชม และมีผู้บรรยายให้ความรู้ประกอบด้วย

ผลงานศิลปหัตถกรรมเหล่านี้ อาจารย์ชรวยได้เริ่มสะสมมาเป็นเวลากว่า ๒๖ ปี หลังจากที่เลิกจากอาชีพครูแล้ว และหันมาสะสมงานศิลปหัตถกรรมแทน โดยเฉพาะงานแกะสลักไม้อันวิจิตรตามหมู่บ้านล้านนา ด้วยวิธีการซื้อหาและจ้างแกะสลัก งานทุกชิ้นอาจารย์ชรวยจะเก็บรายชื่อ เรื่องราว และประวัติของช่างแกะสลักไว้ หัตถกรรมเหล่านี้มีตั้งแต่ขนาดเล็กจนถึงขนาดใหญ่ งานแต่ละชิ้นจึงเป็นงานแกะสลักด้วยฝีมือชั้นครูและหาชมได้ยาก

งานศิลปหัตถกรรมที่มีมากที่สุดในบ้าน ๑๐๐ อัน ๑,๐๐๐ อย่าง ก็คือ การแกะสลักช้าง ซึ่งเป็นที่นิยมกันมากของชาวล้านนา จนมีกลุ่มผู้เชี่ยวชาญในการแกะสลักช้างที่มีลักษณะโดดเด่นเฉพาะตัว มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักกันโดยทั่วไป คือ ช่างเพชร วิริยะ หรือสล่าเพชรแห่งบ้านจ๊างนักที่มีผลงานอยู่ในบ้าน ๑๐๐ อัน ๑๐๐๐ อย่าง หลายชิ้น เช่น ช้างขนาดใหญ่เชือกเดียวและช้างหลายเชือกในอิริยาบถต่าง ๆ กัน แต่ละชิ้นนับเป็นสุดยอดของงานฝีมือทั้งสิ้น

งานชิ้นสำคัญที่สุดในบ้าน ๑๐๐ อัน ๑๐๐๐ อย่าง ที่ผู้คนสนใจกันมาก คืองานแกะสลักพระพิฆเนศทรงช้างเอราวัณขนาดใหญ่ ประกอบด้วยองค์พระพิฆเนศประทับนั่งบนหลังช้างสามเศียร มีบริวารแวดล้อม ๘ เชือก อาจารย์ชรวยเล่าว่า ตามปกติพาหนะของพระพิฆเนศคือหนู แต่ครั้งนี้ได้ขอยืมพาหนะของพระอินทร์คือช้างเอราวัณมาทรงเพื่อออกรบปกป้อง เมืองเชียงใหม่จากภยันตรายทั้งปวง ผู้แกะสลักศิลปหัตถกรรมชิ้นนี้คือช่างเพชร วิริยะ หรือสล่าเพชรแห่งบ้านจ๊างนัก ใช้เวลาในการแกะสลัก ๒ ปี โดยจะขึ้นอยู่กับอารมณ์เป็นสำคัญ ไม้ที่ใช้แกะสลักเป็นไม้สัก ซึ่งจมอยู่ในดินลึกจังหวัดลำพูน เมื่อมีการก่อสร้างจึงได้พบไม้ชิ้นนี้ มีอายุไม่ต่ำกว่า ๕๐๐-๖๐๐ ปี เส้นผ่าศูนย์กลาง ๑ เมตร สูง ๓-๔ เมตร เป็นการแกะสลักไม้ในรูปแบบที่เหมือนจริง โดยเฉพาะสรีระทรวดทรงของช้างที่สง่างามมีชีวิตชีวา ทั้งยังลงลึกไปถึงรายละเอียดของรอยยับย่นบนผิวเนื้อ เส้นขน ขนตา อันเป็นงานที่สล่าเพชรเชี่ยวชาญเป็นพิเศษ

งานแกะสลักชิ้นนี้ได้นำมาตั้งแสดงที่บ้าน ๑๐๐ อัน ๑๐๐๐ อย่าง เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๓๙ เสียค่าแรงในการแกะสลักเป็นเงินทั้งสิ้น ๓๕๐,๐๐๐ บาท มีผู้มาชมหลายท่านต้องการจะซื้อไปครอบครอง และครั้งสุดท้ายมีนักธุรกิจจากภูเก็ตขอซื้อเป็นเงินถึง ๑,๕๐๐,๐๐๐ บาท แต่อาจารย์ชรวยก็ไม่ยอมขาย เพราะคิดว่าศิลปหัตถกรรมชิ้นนี้สมควรอยู่เป็นสมบัติให้คนไทยได้ชมและศึกษา มากกว่า ยิ่งกว่านั้นยังเชื่อว่า พระพิฆเนศทรงช้างเอราวัณชิ้นนี้ศักดิ์สิทธิ์ สามารถช่วยขจัดปัญหาต่าง ๆ ที่พานพบได้หลายครั้ง
 งานแกะสลักอีกชิ้นหนึ่งที่น่าสนใจเช่นเดียว กัน คือช้างกับหญิงสาว ซึ่งแกะสลักได้เหมือนจริงที่สุด อาจารย์ชรวยได้รับความบันดาลใจมาจากภาพผู้หญิงฝรั่งถ่ายภาพกับช้าง จึงนำความคิดนี้มามอบให้สล่าเพชรเป็นผู้แกะสลัก สล่าเพชรได้แกะสลักรูปช้างอย่างมีชีวิตชีวา ส่วนหญิงสาวที่ยืนกอดช้างนั้น ลูกศิษย์ชาวพม่าของสล่าเพชรที่มาศึกษาที่บ้านจ๊างนักเป็นผู้แกะสลัก ซึ่งมีความสามารถแกะสลักเป็นอย่างดีเช่นเดียวกัน แต่หลังจากแกะสลักรูปหญิงสาวเสร็จแล้ว เกิดความบันดาลใจออกบวช ขณะนี้ยังไม่ทราบแน่ชัดว่าสึกไปหรือยัง

ภาพแกะสลักอื่น ๆ ที่น่าชม ได้แก่ ภาพสิงห์หัวเราะ โดยใช้สิงห์เกี่ยวพันกันทั้งหมด ๑๒ ตัว เป็นภาพที่งดงามมาก ภาพหงส์คู่ ภาพชาวเขา ภาพกินรีคู่ ภาพนางทมยันตีในเรื่องพระนลคำหลวงที่ทุกภาพละเอียดประณีตสวยงามไม่มีที่ติ แต่ละชิ้นมีความหมายและมีประวัติความเป็นมาน่าสนใจ เช่น ภาพนางกวักและภาพนกที่กำลังโผล่ออกมาจากไข่ที่เล็กที่สุด แต่ช่างก็สามารถแกะสลักได้อย่างวิจิตร กำไลที่นางกวักสวมใส่นั้นสามารถเลื่อนไปมาได้ และส่วนที่เป็นกำไลก็สะกิดมาจากไข่ส่วนที่นกเจาะมาทำ ผู้นำชมเล่าให้ฟังว่า ช่างผู้แกะสลักเป็นผู้มีฝีมือ แต่ไม่มีโอกาส เมื่อต้องการเสพยาจึงนำมาขายให้อาจารย์ อาจารย์ได้รับซื้อไว้และรับเข้าทำงานแกะสลักเป็นการประจำ ปัจจุบันมีผลงานที่น่าชมหลายชิ้น และเลิกยาเสพติดอย่างเด็ดขาด

ผลงานขนาดเล็กที่น่าชื่นชมยังมีอีกหลายชิ้น ซึ่งแต่ละชิ้นละเอียดประณีตมาก เช่น วิถีชีวิตของชาวบ้านอาชีพต่าง ๆ กัน นอกจากนี้ยังมีอาคารพระสุปฏิปันโน เป็นสถานที่ประดิษฐานภาพแกะสลักหลวงพ่อโตจากไม้ขนุนอายุ ๑๐๐ กว่าปี พระแม่กวนอิมจากต้นไม้รูปทรงน้ำเต้า และครูบาศรีวิชัยแกะสลักจากไม้ขี้เหล็ก รวมทั้งศิลปหัตถกรรมที่งดงามชิ้นอื่น ๆ อีกนับไม่ถ้วน ผู้ที่ไปเยี่ยมชมจะมีความรู้สึกตามข้อความที่ติดไว้ด้านหน้าว่า